Trong 7 tháng đầu năm 2024, số thuế thu được từ thương mại điện tử đạt hơn 78 nghìn tỷ đồng và có khả năng cán mốc 100 nghìn tỷ đồng. Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng cơ quan thuế vẫn thất thu do số tiền nộp thuế từ những “ông lớn” như Google, Amazon… vẫn chưa tương xứng doanh thu và bỏ sót thuế nhiều trường hợp mua hàng qua các mạng xã hội…

Ngày 23/9, Cổng Thông tin điện tử Chính phủ tổ chức toạ đàm “Tăng cường hiệu quả quản lý thuế đối với thương mại điện tử”. Thông tin tại toạ đàm cho thấy thu thuế từ thương mại điện tử tăng đều qua các năm, cụ thể: năm 2022: 83.000 tỷ đồng, năm 2023 là 97.000 tỷ đồng, tính riêng 7 tháng đầu năm 2024 đạt hơn 78.000 tỷ đồng và có khả năng cả năm thu vượt mốc 100.000 tỷ đồng. 

Sự gia tăng mạnh mẽ nguồn thu này không chỉ đến từ các doanh nghiệp trong nước mà còn từ các nền tảng quốc tế như Google, Facebook, Amazon…

THÁCH THỨC QUẢN LÝ THUẾ, CÁC QUỐC GIA XOAY XỞ THẾ NÀO?

Chia sẻ tại toạ đàm, bà Lại Việt Anh, Phó Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương), cho biết hoạt động thương mại điện tử tại Việt Nam phát triển rất nhanh trong vòng 10-15 năm qua, đặc biệt 5 năm gần đây, tốc độ tăng trưởng duy trì từ 20-25%/năm. 

“Cách đây khoảng 10 năm, quy mô thị trường thương mại điện tử bán lẻ của Việt Nam đạt khoảng 2,2 tỷ USD nhưng đến năm 2023, theo thống kê của Bộ Công Thương, con số này lên tới 20,5 tỷ USD, chiếm 8% tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng toàn quốc. Tỷ lệ này được dự đoán đạt 10% vào năm 2025”, bà Việt Anh cho biết.

Theo vị lãnh đạo Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, đây là phương thức rất hiệu quả để có thể phân phối hàng hóa, dịch vụ đến với người tiêu dùng cuối. Đồng thời, đây cũng là kênh để các doanh nghiệp vừa, nhỏ, siêu nhỏ có thể tham gia kinh doanh, mở rộng thị trường, nâng cao thu nhập cũng như tăng sức cạnh tranh trên thị trường trong và ngoài nước. 

Tuy nhiên, với tốc độ tăng trưởng nhanh cũng đặt ra bài toán phải phát triển bền vững. Đó là bảo đảm được sự cạnh tranh lành mạnh cũng như bảo đảm việc tuân thủ pháp luật của chủ thể tham gia thị trường, trong đó có việc tuân thủ nghĩa vụ về thuế. 

“Hiện có nhiều trường hợp đặt hàng không qua các sàn thương mại điện tử mà đặt hàng qua các mạng xã hội, các nền tảng không có chức năng đặt hàng trực tuyến, đây là một thách thức rất lớn đối với công tác quản lý thuế”, bà Việt Anh nói.

Nhiều đề xuất nhằm tối ưu hóa giải pháp quản lý thuế và thúc đẩy sự phát triển bền vững của thương mại điện tử được trao đổi tại toạ đàm.

Nhìn nhận về những thách thức trong việc quản lý thương mại điện tử, theo PGS.TS. Đinh Trọng Thịnh, chuyên gia kinh tế, thương mại điện tử là hình thức kinh doanh mới trên thế giới, chỉ trong khoảng thời gian rất ngắn đã có những hình thức kinh doanh mới ra đời.

“Việc làm sao thu đúng thu đủ, thu chính xác đối với hoạt động thương mại điện tử trở thành khó khăn chung với hầu hết cơ quan thuế trên thế giới, kể cả những cơ quan thuế rất phát triển như Mỹ hay Liên minh châu Âu”, ông Thịnh nêu quan điểm.

Học hỏi kinh nghiệm khai thuế, nộp thuế của các sàn thương mại điện tử trên thế giới, bà Nguyễn Thị Lan Anh, Vụ trưởng Vụ Quản lý thuế danh nghiệp nhỏ và vừa và hộ cá nhân, kinh doanh (Tổng cục Thuế), cho biết cơ quan thuế đã tìm hiểu và nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế từ Ngân hàng Thế giới (WB) và Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD).

Theo bà Lan Anh, một số quốc gia đã áp dụng cơ chế yêu cầu sàn thương mại điện tử, nền tảng số khai thuế và nộp thuế thay các nhà cung cấp và cơ chế thu thập dữ liệu từ các nền tảng số, sàn thương mại điện tử và các đơn vị trong hệ sinh thái thương mại điện tử đối với người nộp thuế trong nước. 

“Việc quy định như vậy sẽ giúp giảm rất nhiều gánh nặng tuân thủ đối với các nhà cung cấp, cũng như nâng cao hiệu suất, hiệu quả hoạt động của cơ quan quản lý thuế”, đại diện Tổng cục Thuế nhìn nhận. 

Một số quốc gia áp dụng cơ chế này đối với người nộp thuế trong nước. Chẳng hạn, Bỉ và Uruguay áp dụng cơ chế thuế khấu trừ tại nguồn đối với nền kinh tế chia sẻ. Tại một số bang của Mỹ yêu cầu một số sàn thương mại điện tử lớn trên thế giới có trách nhiệm thu hộ và nộp thuế thay cho người bán (bao gồm cả người bán trong nước và nước ngoài).

Thực tiễn thế giới cũng cho thấy một số quốc gia áp dụng cơ chế thu thập dữ liệu từ sàn thương mại điện tử, nền tảng số nước ngoài. Quy định này được các quốc gia quy định khá phá biến.

Tại Trung Quốc cũng yêu cầu sàn thương mại điện tử khai báo thông tin về hoạt động mua bán, các thông tin về thuế có liên quan của các giao dịch cho cơ quan thuế và lưu trữ các thông tin này trong tối thiểu 3 năm.

Trên cơ sở nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế và đánh giá tính khả thi, sự phù hợp khi triển khai tại Việt Nam, Tổng cục Thuế đã đề xuất một số nội dung trong quá trình sửa đổi Luật Quản lý thuế, luật thuế và các văn bản hướng dẫn theo hướng tăng cường trách nhiệm khai thuế thay, nộp thuế thay cho người bán tại nguồn của các sàn giao dịch thương mại điện tử có chức năng đặt hàng trực tuyến, đồng thời tăng cường trách nhiệm cung cấp thông tin của sàn thương mại điện tử và các đơn vị cung cấp dịch vụ logistics.

MẤU CHỐT LÀ QUẢN DỮ LIỆU VÀ DÒNG TIỀN

Để nâng cao hiệu quả quản lý thuế, theo bà Lại Việt Anh, một trong những mấu chốt là việc xây dựng cơ sở dữ liệu quản lý một cách toàn diện và ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác quản lý.

Thực hiện Chỉ thị số 18/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ về đẩy mạnh kết nối, chia sẻ dữ liệu phục vụ phát triển thương mại điện tử, chống thất thu thuế, bảo đảm an ninh tiền tệ, trong hơn 1 năm qua, Bộ Công Thương đã phối hợp rất chặt với các cơ quan liên quan như: Tổng cục Thuế, Bộ Tài chính, Bộ Thông tin và Truyền thông để ứng dụng công nghệ thông tin và phát triển cơ sở dữ liệu phục vụ cho quản lý thuế.

Theo đó, Bộ Công Thương đã xây dựng và hoàn thiện cơ sở dữ liệu dùng chung về thương mại điện tử trên Cổng Thông tin quản lý về thương mại điện tử (online.gov.vn).

Tại đó có dữ liệu khá đầy đủ về những doanh nghiệp sở hữu các website thương mại điện tử bán hàng và các sàn giao dịch thương mại điện tử đã thực hiện thủ tục thông báo và đăng ký với Bộ Công Thương.

Bộ Công Thương là cơ quan quản lý đối với chủ thể sở hữu các website và nền tảng thương mại điện tử. Bộ Công Thương đã tiến hành chia sẻ dữ liệu đó với cơ quan quản lý nhà nước về công thương ở tất cả các địa phương và hiện nay đang thực hiện việc kết nối, chia sẻ với Tổng cục Thuế. 

Bên cạnh đó, Bộ Công Thương ứng dụng công nghệ thông tin, những công nghệ mới phân tích dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo để giúp sàng lọc thông tin, giám sát hoạt động thương mại điện tử trên môi trường trường trực tuyến và phát hiện hành vi sai phạm. Từ đó, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực này.

Góp ý từ góc độ đơn vị trung gian thanh toán, ông Trần Mạnh Nam, Giám đốc Khối Doanh nghiệp VNPAY, cho rằng trong 5 năm gần đây, thanh toán điện tử phát triển vượt bậc với rất nhiều các phương thức thanh toán, thông qua khâu này, có thể xác minh được doanh thu của người bán hàng. Cơ quan thuế có thể từ doanh thu đó hình thành nên nghĩa vụ thuế của người bán hàng.

“Chúng ta nên bóc tách đâu là dòng tiền thương mại và dòng tiền phi thương mại của các chủ sở hữu, từ đó cơ quan thuế có thể xác định được đâu là trách nhiệm thuế, đâu là nghĩa vụ thuế của các đơn vị tham gia bán hàng. Các cơ quan cũng dễ dàng quản lý, thu đúng, thu đủ”, ông Nam góp ý.

-Ánh Tuyết